گل نوشته ی باروی پارسه ، شماره ی ۱۰۱۸ (با عکس اصل گل نوشته)

                            

                       گل نوشته ی باروی پارسه ، شماره ی ۱۰۱۸ : (Fort. 1018)

 

در اینجا کوشش شده تا یکی از گل نوشته های گنجینه ی بزرگ پارسه بگونه ای که برای همگان خواندنش ساده باشد ، به پیشگاه دوستان ایرانی و ایران دوست هدیه شود . آرزومندم که به این هدف دست یافته باشم . بزودی با فراهم شدن دبیره ی میخی گل نوشته ها ، این گفتار رنگی دیگر خواهد گرفت . برای زیبایی و سادگی بیشتر گفتار به گونه ی عکس فراهم آمده است .

 

                       

 

                        اصل گل نوشته ی 10118

 

        

                      

 

در این نوشته برخی نویسه ها تنها نوشته می شوند ولی خوانده نمی شوند : م. ... ، ه. ... ، د. ... و ... .لِگ که در ترانوشت لاتینی بالاتر از دیگر نویسه ها نوشته شده اند . اینها تنها نشانه هایی برای نشان دادن واژه ی پس از خود هستند چون ه. ... که نشان دهنده ی این است که واژه ی پس از آن یک شهر یا یک ملیت و یا واژه ی سال است . (این از ویژگی بیشتر دبیره های میخی چون سومری ، خوزی ، آثوری (آشوری) و بابیروشی (بابلی) می باشد .

برخی واژه ها با حرف بزرگ نوشته شده اند چون : زید . دَ و ایتو که نشانگر واژگان هزوارشی سومری در خط خوزی می باشد ، که در هنگام خواندن باید برابر های خوزی آنها را خواند . تنها در بخش برگردان پارسی برابر آنها آورده شد .    

سکه ی ساسانی اردشیر یکم ، اردشیر پاپکان

سکه ی ساسانی اردشیر یکم ، اردشیر پاپکان

(397- 381 پیش از گاهشماری خورشیدی برابر با 224-240 ترسایی)

 

 

اردشیر پاپکان نخستین شاهنشاه توانمند ساسانی است . اگر چه چندین سال پیش از او فرمانروایی ساسانیان در پارس آغاز شده بود .

وی در 8 اردیبهشت سال 397 پیش از گاهشماری خورشیدی برابر با 28 آوریل سال 224 ترسایی بر اردوان چهارم اشکانی پیروز شد و به فرمانروایی اشکانیان پایان داد . فرمانروایی ساسانیان از 18  سال پیشتر از سال 415 پ . خ در استخر در نزدیکی تخت جمشید به عنوان شاهان محلی آغاز شده بود . 

از سنگ نبشته ی ساسانی شاپور یکم در بیشاپور (وه شاپور ، شهر زیبای و نیک شاپور) می توانیم این را دریابیم :

 

ماه فروردین (فرَوَرتین) ، سال 58 ، آذر اردشیر سال 40 ، آذر شاپورِ آذران شاه سال 24 .

این پیکره ی مَزدیَسن بَغ شاپور ، شاهان شاه ایران و انیران که چهر (نژاد) از ایزدان (دارد) ، پور مَزدیَسن بَغ اردشیر شاهان شاه ایران که چهر از ایزدان (دارد) ، پورِپور (نوه) بَغ پاپک شاه (است) . ... .

 

58 سال پس از فرمانروایی آغازین ساسانی به عنوان شاهکانی محلی ، 40 سال پس از روشن شدن آتش اردشیر (آغاز شاهنشاهی و بر تخت نشینی وی) ، و در 24 امین سال فرمانروایی شاپور پور اردشیر بود که این نوشته در بیشاپور نویسانده شد و پیکر اردشیر ساخته شد .  

از این جا ارزش این سنگ نبشته روشن می شود . اینگونه در می یابیم که اردشیر 16 سال شاهان شاه بزرگ ایران و انیران بود .

 

البته باید یادآوری کنم که در سرچشمه های گوناگون روزمه 224-241 و یا 224-242 نیز یاد شده است . سال 224 بیشتر مورد پذیرش است . و چنانچه سند بالا را در نگرش آوریم بایستی سال 240 را بر گزینیم . البته شاید بند آغازین را گونه ای دیگر هم بشود خواند :

ماه فروردین ، سال 58 آذر اردشیر ، سال 40 آذر شاپورِ آذران شاه ، سال 24 .

در این حالت پرسش این است که سال 24 چیست!! چنانچه سال 58 را سال آتش اردشیر و سال 40 را آتش شاپور بدانیم آنگاه به 18 سال شاهی خواهیم رسید که 224-242 خواهد بود . این روزمه بیشتر روایی دارد ولی دلیل درستی آن را درنیافتم!! زیرا همان گونه که گفتیم سال 24 هیچ مفهومی نمی تواند داشته باشد .

 

از این جالب تر نتیجه گیری یوزف ویسهوفر از این سنگ نبشته است که باعث تاسف است :

عبارت آتش شاه در کتیبه ی بیشابور به تاریخ سال 262 ثابت می کند عصر ساسانیان در 205/206 میلادی آغاز شده است . بنابراین اعلام پادشاهی اردشیر 223/224 و پادشاهی شاپور 239/240 ترسایی است . برگه ی 208 

 

پرسش این است این دانشمند گرامی از کجا دانستند که این سنگ نبشته به سال 262 ترسایی وابسته است که سپس با کم کردن 58 سال آمده در سنگ نبشته ، به روزمه تقریبی! 205/206 رسیده اند!! جالب این است که چنانچه از 262 ، 58 سال را کم کنیم به سال 204 می رسیم!! در حقیقت ایشان نخست آغاز فرمانروایی شاهان محلی استخر را سال 205/206 فرض کرده ، سپس 58 سال به آن افزوده اند و با یک حساب اشتباه سال 262 را بدست آورده اند ، اکنون با توجه به این عدد ، یکبار دیگر 58 را کم کرده و به سال 205/206 رسیده اند!! تازه اگر فرض کنیم سال مورد نظر 264 بوده و اشتباه چاپی ناشر بوده است ، بازهم سال هایی تقریبی پرسش برانگیز است !  از سویی این سنگ نبشته تنها به دو زبان اشکانی و پهلوی ساسانی نویسانده شده که در هر دو سال های آمده در سنگ نبشته کاملا روشن و هویداست و از هیچ گاهشماری دیگر استفاده نشده است .  چطور از یک تاریخ ثابت 262 ، چند عدد 58 ، 40 ، 24 را کم کرده و سپس سال های تقریبی 239/240 یا 223/224 بدست آمد!! این تقریب از کجاست!! متن کتیبه کاملا روشن است .

دکتر داریوش اکبر زاده این کتیبه را وابسته به سال 266 ترسایی می دانند ، که با فرض درستی سال 224 نمی تواند درست باشد .

 

در اینجا به آتش شاهی نیز اشاره شده است که در هنگام آغاز پادشاهی و بر تخت نشینی شاه روشن می شده است . این آتش شاهی ما را به یاد سکه های ساسانی می اندازد که در پشت آنها همیشه یک آتشدان نقش شده است ، که در دو سوی آن دو تصویر (دو آتشبان) نقش بسته است که یکی از آنها شاه و دیگری را فره ی شاهی یا یک موبد زردشتی و یا همزاد شاه می دانند . در سکه ی بسیار خوش نقش و زیبای اردشیر پاپکان که برای این گفتار گزینش شده است ، در روی سکه چهره ی اردشیر شاهان شاه و در پشت سکه آتشدانی بسیار زیبا و خوش نقش که همان آتش اردشیر است دیده می شود . شاه با ریشی بلند نقش شده که به سوی راست می نگرد .

پایه های آتشدان پشت سکه یادآور پایه های تخت شاهی در نمای تخت بران آرامگاه داریوش بزرگ هخامنشی در نقش رستم است .

و آتشدان و آتش شاهی شاید با آتشدان نقش شده دربرابر داریوش شاه بی ربط نباشد .

 

در دو روی سکه نوشته هایی به دبیره و زبان پهلوی ساسانی نقش شده که در نمای زیر آنها بازنویسی شده است .  

 

 ----------------------

سرچشمه های گفتار :

کتاب ایران باستان ، نوشته ی یوزف ویسهوفر

کتاب کتیبه های پهلوی ، نوشته دکتر داریوش اکبر زاده

 

از آنجایی که این نوشته و طرح های این سکه ویژه ی همین گفتار فراهم شده ، بدون بیان سرچشمه ی نوشتار بکار بردن آنها بایسته نیست .