گل نوشته گنجینه پارسه ، شماره ۴

گل نوشته گنجینه پارسه ، شماره ۴ :

(پگ ۲۱۲۴ ، PT 04)

عکس اصلی گل نوشته از کتاب گزارش های باستان شناسی ، جلد یکم ، فصل یکم ، نوشته محمد تقی مصطفوی

 بازسازی گل نوشته بر پایه فونتی نو که تا حد ممکن با خط خوزی گل نوشته ای همسان است.

برگردان پارسی گل نوشته: 

یاد.1. اونسَک بایستی نامی خاص باشد. ولی شاید به معنای "مدیر" باشد.

یاد.2. بند پایانی را می‌توان به گونه‌های زیر نیز واکاوی کرد :

ـ روی هم (سرجمع) این مردان که در پارس‌اند / این مردان که پارسی‌اند ، در اَندَکَه (یک گروه یا دسته) سرپرست / بزرگ / سردسته‌هایند ، به ایشان داده شد.

ـ روی هم این مردانِ پارسی ، (که) سرپرستانِ اَندَکَه (هستند) ، به ایشان داده شد.

ـ همه‌ی این (سیم‌ها) ، به مردانی که در گستره / ناحیه‌ی پارس ، در محل / مکان اَندَکَه سرپرست هستند ، به آنها داده شد.

برگردان انگلیسی (از سوی خودم) :

 

نمای زیر طرح بازسازی شده ی سند بر پایه فونتی است که یکی از دانشگاه های اروپایی بر پایه دست خط پروفسور هلک در کتاب گل نوشته های باروی پارسه ، فراهم کرده است. (فونت بصورت عکسی است!) کار بازسازی سند مدت ها پیش بوسیله خودم انجام شد. همان گونه که می بینید این دست خط به هیچ وجه با نگارش خوزی گل نوشته های هخامنشی همسان نیست. به عکس اصلی سند نگاه کنید!

 

 البته چند نویسه ی از بند پایانی در این عکس نیست! چون این عکس پیش از کامل شدن خوانش گل نوشته فراهم شده است.

-----------------------

یادداشت :

سرچشمه : گل نوشته‌های گنج خانه پارسه ، جرج ج. کامرون.

این کتاب را در دست ندارم! در حقیقت این گل نوشته تنها از روی عکس خوانده شده و از سرچشمه ی ویژه ای بهره ای برده نشده است!

---------------------------

واژه‌ها و کوته نوشت‌هایی به این سان بکار برده شده است :

برای پارسی باستان گونه‌ی لاتین و کوتاه شده آن (OP : Old Persian) بکار رفته است.

خوزی بجای واژه‌ی سامی و بیگانه‌ی عیلامی / ایلامی ، با نشان کوتاه شده‌ی Xu. : Xuzi بجای El. : Elamite.

بابیروشی بجای واژه‌ی سامی و بیگانه‌ی بابلی ، با نشان کوتاه شده‌ی Bab. : Babirushi بجای Bab. : Babylonian (و همچنین بجای بابل گونه‌ی پارسی آن ، بابیروش بکار رفته است).

واژه‌های سنسکریت با کوتاه شده‌ی Skt. نشان داده شده‌اند ، و واژه‌های آرامی با Aram..

واژه‌های پهلوی اشکانی آمده در سفالینه‌های نیسا با Ph. Ash. : Pahlavi Ashkani, Nisa نشان داده شده‌اند.

PFT.p.xxx کوتاه شده‌ای برای شماره‌ی برگه‌های واژه نامه‌ی کتاب ارزشمند "گل نوشته‌های باروی پارسه" "Persepolis Fortification Tablets" نوشته‌ی پروفسور ریچارد ت. هَلِک می‌باشد.

PT و PF و PFS کوته نوشت‌هایی برای گل نوشته‌های "گنجینه‌ی پارسه" ، "باروی پارسه" و مُهرهای خورده بر روی گل نوشته‌های باروی پارسه می‌باشد.

163 نوشته‌ آرامی روی هاون‌ها و دسته هاون‌ها در تخت جمشید را NAP : Neveshtehaye Arami Parsa نامیده‌ام. این نوشته‌ها وابسته به دوران شاهی خشایارشا و اردشیر یکم هخامنشی می‌باشند. (چند صد نوشته‌ی دیگر چاپ نشده مانده‌اند.) تا جایی که می‌دانم نامگذاری اصلی آنها با B : Bowman است.

MT و MBT دو دسته از گل نوشته‌های بابیروشی دوران اردشیر یکم / داریوش دوم هخامنشی وابسته به پسران موراشو است. f. در نام‌های در پیوند با این دو دسته به معنای Father : پدر می‌باشد.

---------------------------

در میان گل نوشته‌های باروی پارسه ، گل نوشته‌ی PF 2038 ، یک سند یکتا و منحصر بفرد است ، که لیستی از 30 کارگر (8 مرد و 22 زن) می‌باشد که با نام یاد شده‌اند و جیره‌ی خود را دریافت می‌دارند. این سند تنها با PT 04 قابل مقایسه است.

(کتاب هلک ، برگه 27)

در یکی دیگر از گل نوشته‌های باروی پارسه به شماره‌ی Fort. 10201 = PF-NN 2541 نیز 31 مرد با نام یاد شده‌اند.

(مقاله فرانسوا والا ، ARTA 2002.006)

---------------------------

دو سند از تخت جمشید که وابسته به سال‌های پایانی شاهی داریوش است ، گواه پخش و توزیع سیم (نقره) در میان مردان شایسته و شاید نیکوکاران شاه! است.

در یکی (PT 04) به دستور شاه 530 کارشَه (برابر با 5300 شِکِل بابلی) سیم میان 13 مرد پارسی ، توزیع شده است.

دلیل این تصمیم شاه را باید در سند بعدی (PT 05) جستجو کرد که توزیع 904 کارشَه سیم را میان 113 گاوچران! گزارش می‌دهد. این مردان برای آن پاداش می‌گیرند که به اَنتَکَه Antaka نامی ، در ناحیه‌ی تَئوکَه Tauka چیره شده بودند. هر چند تردید‌هایی درباره‌ی زمینه‌ی داستانی این گفته وجود دارد.

(پیر بریان ، برگه 489)

در این دو گل نوشته واژه‌ی Andakaš : Antaka نمی تواند نام یک مرد باشد! این گفته‌ی پیر بریان با پرسش‌های جدی روبروست!

---------------------------

^m.am-mu-uk-ka : Amuka (Xu.) : Ama-ka : Amaka* (OP) : اََمَکَه / Ama-uka : Ama^huka* : اَمَهوکَه

     ^m.am-mu-uk-ka : PT 04:3,  PF 207:6,  993:2 

H.p.666

این نام را بر خلاف کامرون من اَمَکه  Amaka*می‌دانم. نام‌های دیگری چون Ammumanya : Ama-vahya* و  Ammadadda : Ama-dāta*(در نوشته‌های آرامی !! پارسه ’mdt : Amadāta) و  Amusa : Ama-ča*(این را گرشوویچ Ham-uθa* می‌داند!) من را بر آن می‌دارد که بخش نخست را ama به معنای نیرو و زور بدانم. همان که در نام اَرشامَه : Arša-ama دیده می‌شود. همچنین به نظر نمی‌رسد که در سه گل نوشته ، هر سه نویسنده دچار خطا شده باشند !

زیرا نامی که جرج کامرون می‌آورد ، در بند 68 سنگ نوشته‌ی بیستون در جایی که داریوش از همراهان و یارانش سخن می‌گوید ، اینگونه آمده است : اَردومَنیش نامی  پسر وَهوکَه‌ی پارسی.

v-h-u-k : Vahuka (OP) : ^v.ma-u-uk-ka : Mauka (Xu.) : وَهوکَه

اگر تنها یکبار یافت می‌شد شاید می‌شد چنین پنداشت که یک نگارش متفاوت (خطا) روی داده است (آنگونه که جرج کامرون در آغاز کار پنداشته است) ، ولی اینکه در سه گل نوشته در زمان‌های گوناگون به یک سان نوشته شده است ، هیچ تردیدی باقی نمی‌گذارد.

از سویی این نام وَهوکَه نیز در 14 گل نوشته‌ی پارسه یافت می‌شود. (ma-u-uk-ka : Mauka)

گرشوویچ این نام را Ama-vahuka* می‌داند به معنای خوب و تنومند (strong and good)!

شاید این نام Ama^huka بوده باشد ، که کوتاه شده‌ی اَمَه‌وَهوکَه است. (اگرچه این زیاد درست نیست).

---------------------------

^m.ab-bat-ra : Abbatra (Xu.) : Āpātra* (OP) : آپاترَه

     ^m.ab-bat-ra : PT 04:4.

     ^m.ab-ba-ut-ra : PF 1747:5.

     ^m.ha-bat-ra : PF 1750:3,  1751:2.

     ^m.ha-ba-at-ra : Fort. 7091:3.

H.p.685 : ā-badra-, from badra- : "happy" : unhappy!!

این نام را گرشوویچ نیز به معنای بداقبال (luckless) می‌داند!! البته عنوان می‌کند شاید hu-baδra اوستایی نیز باشد! ولی چنین معنایی برای یک نام پارسی چندان درست به نظر نمی‌رسد!!

وی در سه سند PF 1747, 1750-51 گیرنده‌ی جیره‌ای برای گونه‌های مختلف پرندگان در ناحیه‌ی خوزیه می‌باشد. وی جیره را از اَمَه‌وَرتَه و پَرو که هر دو در شهرها و آبادی‌های خوزی (ایثِمَه ، شوش و ...) مسئول غله هستند دریافت می‌کند.

---------------------------

کار بر روی تک تک واژه های این سند و دیگر سندها انجام یافته است. ولی به دلیل حجم بالا از آوردن آنها پرهیز شده است. به همین اندازه باید بسنده کرد!

برای همین یک سند ۲۰ برگه نگاشته شده است! پس آوردن آن ها بر روی تارنما ممکن نخواهد بود!!

این سند بوسیله خودم در آغاز خوانده شد و خیلی بعد تر با نوشته های هلک سنجیده شده است. اکنون هم بهترین مطلب بر گزیده شد. بر روی تک تک واژه ها جداگانه پژوهش شده است.

برگردان انگلیسی و پارسی از خودم است. بند پایانی هنوز کمی مبهم است!

برداشت از این مطلب بدون آوردن نام پدیدآورنده ی آن درست و انسانی نیست!